Kim jest detektyw i czym się zajmuje? Kiedy myślimy o detektywie, większość spośród nas wyobraża sobie dość tajemniczą osobę w prochowcu, z fajką w ustach i z lupą w kieszeni. Być może ten wyobrażony przez nas człowiek siedzi wygodnie na fotelu i prawie jak Sherlock Holmes, rozwiązuje zagadki przy pomocy logiki i dedukcji, a być może i wręcz przeciwnie, czai się w stercie liści, czekając aż obserwowanemu potknie się noga.
Tak : z pewnością takie obrazki są mocno zakorzenione w pop-kulturze, a co ważniejsze – oba obrazują różne aspekty zawodu detektywa. Oczywiście należy mieć na uwadze, że przedstawione aspekty są nieco uproszczone. A jak wygląda dokładnie rzeczywistość bez owych uproszczeń? Kim są właściwie detektywi, jak można zostać detektywem, czy detektyw jest policjantem, zaś policjant to detektyw z detektyw24.waw.pl?
Co to znaczy „detektyw”?
Pojęcie detektywa jest dość różnie definiowane w kraju, jak i za granicą. W Polsce uważa się zwykle, iż detektyw to tylko prywatny śledczy, czyli cywil, który za pieniądze świadczy nam nietypowe usługi. Prawo wspiera tenże pogląd od dawna, ponieważ na ziemiach Polskich nigdy nie było państwowej posady, która określana była mianem detektywa. Najbliższy biorąc pod uwagę pełnione funkcje, byłby urząd sędziego śledczego w międzywojennych czasach. Jego zadaniem było przeprowadzenie śledztwa, zaś po zebraniu dowodów pokazanie ich prokuratorowi, który wydawał decyzję o postawieniu zarzutów. Co istotne, posiadał on sporą dozę niezależności, jak i swobody pochodzącej od innych organów państwowych.
Poza krajem sytuacja wygląda zupełnie inaczej, ponieważ detektyw jest nierzadko tytułem, stopniem w policji, albo stanowiskiem. Czasami to tytuł, który przysługuje wszelakim służącym w dziale dochodzeniowo-śledczym, czasami, ażeby móc nazwać się detektywem trzeba zdać specjalistyczny test, a jeszcze w innych miejscach wymaga to dłuższego szkolenia w akademii policyjnej, jak i wielu lat praktyki.
W języku angielskim określenie detektyw używane jest także w przypadku zupełnie innych profesji. Na przykład shop detective oznacza tyle, co ochroniarz w sklepie, a hotel detective to człowiek odpowiedzialny za bezpieczeństwo, jak i prowadzący dochodzenie w sprawach drobnych, które dotyczą życia hotelu. Zatem jak widać nie zawsze detektyw w potocznym dla nas znaczeniu to to samo dla każdego.
Co bardzo ciekawe, detektyw dużo częściej określany jest mianem private investigator, czyli prywatny śledczy.
Na rynku amerykańskim, ale i w Polsce, istnieje również dużo zawodów, których zadania zahaczają o te, które uznaje się powszechnie za detektywistyczne. Pracę detektywa mogą zatem wykonywać komornicy, windykatorzy, specjaliści od wyłudzeń, od odszkodowań, fundacje zajmujące się szukaniem osób zaginionych, czy też inspektorzy ochrony środowiska.
Historia
Jeśli wierzyć doniesieniom historycznym, pierwszym założycielem agencji detektywistycznej we Francji, a tym samym i na świecie stał się Eugène François Vidocq. Była to bardzo barwna postać, informator policyjny, kryminalista, uznawany za ojca kryminalistyki, zaś później pierwszy z pośród profesjonalnie działających detektywów.
Nie był on jednakże, na pewno pierwszym detektywem ogólnie. Wyprzedzili go chociażby thief-takers, czyli osoby prywatne, które specjalizują się w rozwiązywaniu problemów kryminalnych, na ogół małych kradzieży.
Niemniej jednak nawet i oni nie stanowili pierwszych detektywów. Nie byli to również członkowie inkwizycji, którzy znacząco rozwinęli metody dochodzeniowo-śledcze. Nie byli to też wysłannicy króla, którzy mieli za zadanie rozwiązać konkretny problem na jego zlecenie.
Kim zatem był pierwszy ze śledczych? Tego niestety nie wiemy i z dużym prawdopodobieństwem nigdy się nie dowiemy – pierwszym detektywem był bowiem tenże człowiek, który dzięki zebranym informacjom wywnioskował z nich to, co nie wydawało się oczywiste na pierwszy rzut oka.
Polskie prawo
Począwszy od 2001 r. wykonywanie w kraju usług o charakterze detektywistycznym reguluje ustawa dotycząca usług detektywistycznych. Ustawę tę kilkanaście razy zmieniano, niemniej jednak jej podstawowe założenia są niezmienne. Jednakże te dla detektywów prywatnych są bezlitosne.
Detektyw bowiem zgodnie z obowiązującą ustawą nie posiada żadnych dodatkowych uprawnień ponad te, które są przypisane dla innych ludzi. Przepisy stanowią, że może on zatem :
- pozyskiwać informacje dla przedsiębiorców, osób fizycznych, organów administracji publicznej, albo instytucji,
- przetwarzać dane osobowe, które zostały zebrane w trakcie prowadzenia śledztwa bez zgody ich właścicieli.
Na tym w zasadzie uprawnienia detektywa się kończą, niemniej jednak warto wziąć pod uwagę fakt, iż osoby prywatne nieposiadające licencji detektywistycznej mogą pozyskiwać dowolne informacje praktycznie od każdej osoby. Z drugiej zaś strony prawo nie umożliwia detektywom wykorzystania środków, z których nie mogą korzystać prywatne osoby – zatem teoretycznie założenie podsłuchu dla detektywa jest równie nielegalne co dla normalnego człowieka.